Indeks VIX to kalkulacja mająca na celu stworzenie miary stałej, 30-dniowej oczekiwanej zmienności amerykańskiego rynku akcji, pochodzącej z notowanych w czasie rzeczywistym średnich cen opcji kupna i sprzedaży na indeks S&P 500® (SPX). W skali globalnej jest to jedna z najbardziej uznanych miar zmienności – szeroko opisywana przez media finansowe i ściśle śledzona przez różnych uczestników rynku jako codzienny wskaźnik rynkowy.
Kiedy rynki akcji pogrążają się mocno i szybko, nagłówki mediów finansowych często donoszą o „skoku” indeksu VIX. Indeks zmienności CBOE (VIX) jest indeksem rynkowym na Chicago Board of Exchange (CBOE), który mierzy zmienność implikowaną opcji na indeks S&P 500 (SPX). Jest on obliczany jako oczekiwana zmiana indeksu S&P 500 w ciągu następnych 30 dni w oparciu o opcje kupna i sprzedaży oraz wolną od ryzyka stopę procentową amerykańskich bonów skarbowych. Indeks VIX stał się synonimem spadków na rynkach akcji. Zazwyczaj porusza się odwrotnie do indeksu S&P 500, ale nie zawsze.
W 1993 r. Robert Whaley z Uniwersytetu Vanderbilt, we współpracy z Chicago Board of Exchange (CBOE), pomógł opracować i uruchomić raportowanie VIX w czasie rzeczywistym. Sam VIX (jako indeks) nie był bezpośrednio handlowany. Zmieniło się to w 2004 roku, kiedy CBOE wprowadziła do obrotu kontrakty terminowe na VIX. W 2006 roku CBOE wprowadziła do obrotu opcje na VIX. Następnie opracowano ETFy i ETNu, aby inwestorzy mogli bezpośrednio handlować instrumentami skorelowanymi z VIX.
Oprócz indeksu VIX, CBOE oblicza wiele innych indeksów zmienności szerokiego rynku, takich jak te poniżej:
Często nazywany wskaźnikiem strachu lub indeksem strachu, VIX technicznie reprezentuje zmienność, a nie kierunek. VIX zazwyczaj ma odwrotny związek lub negatywną korelację z SPX. Kiedy SPX wzrasta, VIX ma tendencję do spadku i odwrotnie. Jednakże VIX może również mieć pozytywną korelację z SPX. Może się to zdarzyć, kiedy SPX powoli spada po okresie dużej zmienności. Kiedy zmienność się uspokaja, VIX traci na wartości, mimo że SPX nadal spada. Dlatego bardzo ważne jest, aby nie zakładać, że negatywna korelacja istnieje zawsze.
Zmienność mierzy wielkość wahań cen w określonym okresie czasu. Indeks VIX próbuje zmierzyć zmienność oczekiwaną na następne 30 dni dla S&P 500. To oczekiwanie na przyszłość jest określane jako zmienność implikowana (IV). Aby najlepiej zmierzyć oczekiwania na przyszłość, VIX jest formułowany przy użyciu cen rynkowych opcji SPX z kontraktami na pierwszy miesiąc z więcej niż 23 dniami do wygaśnięcia i kontraktami na następny miesiąc z mniej niż 37 dniami do wygaśnięcia.
Tak jak indeksy giełdowe (na przykład indeks S&P 500), które są obliczane na podstawie cen akcji, mają kryteria wyboru akcji wchodzących w ich skład i sposób ich ważenia, tak samo indeks VIX ma zasady rządzące wyborem jego składników. Jako że Indeks VIX składa się z opcji, których ceny odzwierciedlają oczekiwania rynku co do przyszłej zmienności, posiada on kryteria wyboru opcji składowych oraz formułę pozwalającą bezpośrednio wyprowadzić jego wartość z całego zestawu cen wybranych opcji. Ale zamiast zagłębiać się w formułę i cały techniczny żargon z tym związany, pokażemy kroki i logikę, która się za nimi kryje. Oto one:
Fakt, że indeks VIX jest obliczany na podstawie premii za opcje kupna i sprzedaży pokazuje, że śledzi on nastroje na rynku. Chociaż nie śledzi tego, co dzieje się na rynku akcji bezpośrednio, może powiedzieć, kiedy inwestorzy, zwłaszcza instytucjonalni, próbują zabezpieczyć swoje portfele poprzez kupno lub sprzedaż różnych rodzajów kontraktów.
Ze względu na wielkość ich pozycji na rynku, kiedy inwestorzy instytucjonalni postrzegają, że rynek ma się odwrócić w dół, nie mogą wyładować swoich pozycji na rynku akcji wystarczająco szybko. Zwracają się więc ku opcjom, aby zabezpieczyć swoją ekspozycję na ryzyko – w dużej mierze poprzez zakup opcji sprzedaży.
Te działania sprytnych pieniędzy ostatecznie wpływają na popyt i podaż na różne rodzaje opcji. A jak wiadomo, brak równowagi w popycie i podaży wpływa na ceny opcji, co z kolei odbija się na wartości indeksu VIX.
Odkąd CBOE przeliczyła indeks VIX w 2003 roku, powstało wiele papierów wartościowych wykorzystujących indeks VIX jako instrument bazowy, aby pomóc inwestorom i zarządzającym ryzykiem skorzystać z unikalnego sposobu, w jaki indeks porusza się w stosunku do rynku akcji. Dało to początek nowemu zestawowi zbywalnych klas aktywów, które opierają się wyłącznie na oczekiwaniach rynku co do zmienności. Różne rodzaje papierów wartościowych, poprzez które inwestorzy mogą handlować Indeksem VIX obejmują:
CBOE wprowadziła kontrakty futures na indeks VIX na swojej nowej giełdzie kontraktów futures, CFE, w 2004 roku. Kontrakty futures na VIX bazują na szacunkach rynku co do wartości indeksu VIX w różnych terminach wygaśnięcia w przyszłości. Podobnie jak w przypadku kontraktów terminowych na akcje, rozliczenie odbywa się za pomocą środków pieniężnych, a nie za pomocą wymiany aktywów bazowych.
Istnieją różne rodzaje kontraktów terminowych na podstawie horyzontu czasowego wygaśnięcia. Miesięczne i tygodniowe kontrakty futures są dostępne i handluje się nimi prawie 24 godziny na dobę przez pięć dni w tygodniu. Tygodniowe kontrakty terminowe są zazwyczaj notowane w czwartki i wygasają w środy. Wartość rozliczenia jest określana rano w dniu wygaśnięcia poprzez Special Opening Quotation (SOQ) indeksu VIX.
Według CBOE, opcja VIX była najbardziej udanym nowym produktem w historii CBOE od czasu jej wprowadzenia w 2006 roku. W rzeczywistości, kontrakty futures i opcje VIX zostały nazwane Najbardziej Innowacyjnymi Produktami Indeksowymi, a w 2015 r. połączona aktywność handlowa w opcjach i kontraktach futures VIX wzrosła do prawie 800 000 kontraktów dziennie.
Opcje VIX zapewniają uczestnikom rynku kolejne narzędzie do zarządzania ryzykiem zmienności i spekulacji, w oparciu o ich poglądy na temat przyszłego kierunku indeksu VIX. Zarówno miesięczne jak i tygodniowe opcje są dostępne i handluje się nimi podczas regularnych godzin handlu w USA oraz, ponownie, od 2:00 do 8:15 CT.
Są to produkty giełdowe, które próbują śledzić ruchy Indeksu VIX poprzez koszyk kontraktów terminowych na VIX. Obejmują one exchange-traded funds (ETFs), które posiadają udziały w bazowych kontraktach futures VIX, oraz exchange-traded notes (ETNs), które nie posiadają bazowych aktywów.