Rynek kapitałowy to główne miejsce obrotu papierów wartościowych. Ogólna definicja odnosi się do szerokiego spektrum zbywalnych aktywów, w tym do rynku giełdowego, rynku obligacji, rynku walutowego, jak również innych systemów wykorzystywanych do obrotu różnymi produktami finansowymi. Pozwala inwestorom, przedsiębiorstwom, instytucjom bankowym i rządom na obrót akcjami, obligacjami i innymi instrumentami, zarówno publicznymi, jak i prywatnymi. Rynki kapitałowe mają na celu poprawę efektywności transakcji.
Istnieją zasadniczo dwa rodzaje rynków finansowych w gospodarce – rynek kapitałowy i pieniężny. Akcje i obligacje na rynku kapitałowym są średnio- i długoterminowe, co oznacza, że inwestycja jest zazwyczaj zabezpieczona na ponad rok. Ponieważ akcje są szeroko wykorzystywane przez przedsiębiorstwa jako środek do pozyskania niezbędnego kapitału, rynek kapitałowy oznacza miejsce, w którym oszczędności i inwestycje są przekazywane między dostawcami, którzy posiadają kapitał, a tymi, którzy go poszukują. Rynek kapitałowy dzieli się na dwa rodzaje – rynek pierwotny i wtórny. Do głównych funkcji rynku kapitałowego zalicza się przede wszystkim:
Oprócz obligacji i akcji, rynki kapitałowe mogą obejmować obrót innymi produktami finansowymi, w tym kontraktami pochodnymi, takimi jak pożyczki i inne instrumenty dłużne oraz towarowe. Niektóre rynki kapitałowe są bezpośrednio dostępne dla ogółu społeczeństwa, podczas gdy inne są zamknięte dla wszystkich z wyjątkiem dużych inwestorów. Większość współczesnych rynków pierwotnych i wtórnych to komputerowe platformy elektroniczne. Transakcje na dużą skalę, zawierane głównie między dużymi instytucjami, odbywają się za pośrednictwem zabezpieczonych sieci komputerowych z bardzo dużą prędkością. Zarówno rynki akcji, jak i obligacji stanowią bardzo znaczącą część całkowitego wolumenu transakcji na rynku kapitałowym.
Rynek kapitałowy jest podzielony na dwa segmenty: rynek pierwotny i rynek wtórny.
Rynki pierwotne to te, na których odbywa się obrót nowo wyemitowanymi akcjami i obligacjami. Są one wykorzystywane przez firmy i rządy do pozyskiwania funduszy: inwestorzy kupują bezpośrednio od emitenta. Rządy emitują tylko obligacje, podczas gdy przedsiębiorstwa często emitują zarówno obligacje, jak i akcje.
Te papiery wartościowe są znane jako IPO (Initial Public Offering), czyli oferty pierwotne lub pierwsze oferty publiczne Kiedy przedsiębiorstwo wchodzi na giełdę, sprzedaje swoje akcje i obligacje inwestorom indywidualnym i instytucjonalnym, takim jak fundusze inwestycyjne, fundusze hedgingowe, fundusze emerytalne i państwowe fundusze majątkowe.
Rynki wtórne to te, na których odbywa się obrót istniejącymi akcjami i obligacjami. Różnorodność oferowanych aktywów jest tu znacznie szersza. Spółki emitujące nie mają udziału w rynku wtórnym. Istniejące papiery wartościowe są przedmiotem obrotu wśród inwestorów, zazwyczaj na giełdzie, w obrocie pozagiełdowym lub gdzie indziej.
Rynek wtórny można opisać jako rynek starych papierów wartościowych, w tym sensie, że przedmiotem obrotu są tu papiery wartościowe, które były wcześniej emitowane na rynku pierwotnym. Obrót odbywa się między inwestorami, który następuje po pierwotnej emisji na rynku pierwotnym.
Obecnie rynki kapitałowe stanowią kluczową, integralną część funkcjonującej nowoczesnej gospodarki, ponieważ dają możliwość przekazywania pieniędzy od osób, które je posiadają, do tych, które potrzebują ich do produktywnego wykorzystania. Rynek kapitałowy poprawia jakość dostępnych dla inwestora informacji dotyczących inwestycji. Ponadto, odgrywa on kluczową rolę w zachęcaniu do przyjmowania zasad ładu korporacyjnego, który wspiera środowisko handlowe. Obejmuje on wszystkie procesy, które pomagają w transakcjach papierów wartościowych.
Jak już wcześniej wspomnieliśmy, rynek kapitałowy dysponuje różnego rodzaju produktami finansowymi, jednak te najbardziej wszystkim znane to akcje i obligacje. Akcje są papierami wartościowymi o charakterze udziałowym, obligacje to papiery wartościowe o charakterze dłużnym. Kupując akcje, czy to na rynku wtórnym, czy pierwotnym, stajemy się udziałowcami, czyli współwłaścicielami spółki. Kupując akcje, kupujemy zatem małą cząstkę konkretnej firmy. Inwestujmy w jakieś przedsiębiorstwo, którego przyszłe działania wpłyną na cenę akcji. W przypadku kupna obligacji stajemy się wierzycielami. Jeśli kupujemy obligacje skarbu państwa, to państwo staje się naszym dłużnikiem. To samo dotyczy firm. Jeśli kupujemy obligacje korporacyjne, to naszym dłużnikiem staje się firma. Można zatem wnioskować, że obligacje są stosunkowo bezpieczne tylko w przypadku, gdy instytucja, której pożyczymy pieniądze, będzie w stanie je oddać.
Papiery wartościowe, jakimi handluje się na rynku kapitałowym i poza nim są odzwierciedleniem konkretnych praw majątkowych. Warto również wspomnieć, że większość papierów wartościowych, czyli między innymi akcje przedsiębiorstw, część obligacji, czy opcje są zdematerializowane. Przybierają postać zapisów cyfrowych w komputerach. Kupując zatem akcje nie otrzymujemy żadnego papierowego dokumentu. Rynek kapitałowy jest dokładnie uregulowany wieloma przepisami i wymogami formalnymi. Uczestnicy tego rynku muszą mieć zapewnione poczucie pewności i bezpieczeństwa zawieranych transakcji.
W Polsce, nadzorcą całego rynku jest Komisja Nadzoru Finansowego, która pilnuje, by wszystko działało zgodnie z przepisami, a uczestnicy rynku mieli do siebie zaufanie. Klientami rynku kapitałowego są oczywiście inwestorzy, których podzielić można na:
Tak naprawdę, głównymi bohaterami rynku kapitałowego są spółki giełdowe, które nazywa się również emitentami. To właśnie one prowadząc swój biznes biorą na siebie ryzyko, jak i odpowiedzialność za bezpośredni rozwój gospodarczy danego kraju. Bez firm i ich właścicieli nie byłoby żadnego rynku. Rynki kapitałowe skupiają firmy poszukujące kapitału i inwestorów posiadających pieniądze za pośrednictwem instrumentów dłużnych i kapitałowych (czyli akcji i obligacji). Bez płynności wypracowanej przez rynek wtórny, inwestorzy byliby mniej skłonni kupować instrumenty dłużne i kapitałowe w obawie, że w przyszłości nie będą w stanie ich dostarczyć.